Tekst: Eva Breukink
Fotografie: Studiorootz | Berber van Beek
Gilbertico ‘Tico’ Serberie (1990) is gek op fruit. Hij vindt het prachtig om te zien hoe de vruchten groeien. Het planten, snoeien en verzorgen. Dat hij ze dan precies op het juiste moment plukt. Hij houdt er zielsveel van. Zijn land staat vol met fruitbomen. Limoen, papaja, kokosnoot, banaan…
En vooral heel veel zuurzak, sòrsaka. Dit is Hòfi Sòrsaka. De bomen staan rijen dik naast elkaar. Zo’n zuurzakbos vind je nergens anders op Curaçao. Tico heeft de laagste takken weggesnoeid, zodat hij onder de bomen door kan lopen. Hier in de schaduw is het heerlijk koel. Blaadjes knisperen onder je voeten, vogels fluiten en vlinders vliegen van boom naar boom. Dit is zijn grote trots.
Tico begint in 2008 op een klein stukje van het terrein. Van de vier hectare is vijftien jaar later zeker drie hectare bebouwd. Met fruitbomen, maar ook met groentes, zoals zoete aardappel, cassave, warmoes en spinazie. De basiskennis van de groente- en fruitteelt krijgt hij mee van de oudere generaties in zijn familie. Van zijn vader, van zijn opa. Hij werkt en leert. Zo jong en al zo veel ervaring. Boer Tico kan eigenlijk alles zelf.
Het liefst gaat Tico hier nooit meer weg. Hij is elke dag op zijn land, zeven dagen per week, en meestal alleen. Daar is hij aan gewend. Hij vindt het prima. Niemand die hem stoort. Die vrijheid, de rust. Dushi!
“Het is belangrijk dat we zelf voedsel produceren. De kwaliteit is beter dan van producten uit het buitenland. Groente en fruit krijgt op Curaçao vaak meer zon en minder regen. Het heeft meer smaak en is gezonder. Zuurzak is bijzonder geneeskrachtig, maar ook bijvoorbeeld limoengras en oregano. Dat heb ik van de ouderen in mijn familie geleerd.
Ik wil meer fruitbomen planten. Mispel, cashew, shimaruku. Daar houden mensen van. Er is ruimte genoeg en ik kan het alleen aan. Alleen bij het wieden vraag ik weleens hulp. Het schoonhouden van het land is het zwaarste werk. Dat doen we met allerlei gereedschappen, zoals een ‘chapi’ (hak), ‘piki’ (pikhouweel) en een schop.”
“De verkoop levert niet veel op, maar het is toch genoeg. We eten zelf in ieder geval altijd gezond. De import van groentes en vruchten maakt het lastig. Een komkommer verkoop ik voor 1,75 gulden, die uit het buitenland krijgt de supermarkt voor één gulden.
We zouden als boeren meer samen kunnen werken. Dan inventariseren we de vraag naar producten bij grote afnemers en bepalen hoeveel we waarvan planten. Dat is beter voor het hele eiland, voor iedereen. Op die manier krijgen we ook een stem bij de overheid. Misschien lukt het dan een betere prijs te krijgen voor onze producten en gereedschap en materialen.”
We zouden als boeren meer samen kunnen werken.
Fruit, dat maakt boer Tico echt blij. ‘Sòrsaka!’, roept hij uitgelaten als hij een mooie, rijpe zuurzak ontdekt. In Hòfi Sòrsaka hangen er altijd wel rijpe vruchten aan de bomen. Tico is topleverancier van vitamines.
Op zijn plantage groeit zuurzak in twee bossen, rij na rij. Wat verderop lijkt het wel een jungle: al die bananenbomen en kokospalmen vol met dikke trossen vruchten. Ze staan ook, als stoere windbrekers, langs de akkers met groentes. Dan is er nog papaja, limoen en watermeloen.
Tussen al die fruitboompjes vliegen de bijen af en aan, op zoek naar nectar. Tijdens die speurtocht brengen ze stuifmeel van de mannelijke naar de vrouwelijke bloemen. Heel belangrijk; zonder bestuiving geen vruchten. Tico heeft drie bijenkasten. Als de raten vol zitten, vult hij flessen met honing. Dat heeft hij geleerd van een ervaren imker.
Hòfi Sòrsaka is topleverancier van vitamines
Tussen alle fruitbomen liggen de akkers met groentes. Tico teelt zo’n beetje alles wat in de versafdeling van de supermarkt is te vinden. Van zoete aardappel, cassave en warmoes tot komkommer, spinazie en pinda’s. Hij weet inmiddels waar vraag naar is en dat hij de meeste groentes na ongeveer twee, drie maanden kan leveren.
Op eenzelfde akker plant Tico nooit twee keer achter elkaar hetzelfde. Dat is een ijzeren wet. Hij wisselt gewassen die de grond uitputten af met groentes die de bodem juist verrijken. Aardappelen bijvoorbeeld met boontjes. Het terrein gaat helemaal op de schop. De dode plantenresten gaan, net zoals de restjes oogst, naar de dieren van een bevriende boer.
Het kale terrein wordt eerst geploegd en opnieuw ingericht. De gewassen groeien in rijen op de ruggen van opgehoogde aarde. Daarnaast liggen de kanalen, een soort goten op de grond. Dan is alles klaar voor de nieuwe aanplant. Nog zo’n wetmatigheid: wat onder de grond groeit, zoals cassave en zoete aardappel, plant je bij volle maan en alle andere groentes juist als de maan op haar kleinst is. Met die kennis in zijn achterhoofd, plant hij elke twee weken een nieuwe lichting van zijn groentes. Zo kan de productie continu doorlopen.
“Van sommige groentes kun je een deel opnieuw gebruiken. De stam van de cassave
kan zo weer de grond in, net zoals de stengel van de spinazie.”
“Totdat de energie op raakt. Kleinere knollen, minder mooie blaadjes. Dan wordt het tijd voor een verse start.”
In een kas met schaduwgaas groeit de volgende generatie groentes op. Hier heeft Tico de kiembakken gevuld met honderden zaadjes. Die drukt hij met veel geduld en aandacht een voor een in de kweekpotjes.
De planten in Hòfi Sòrsaka krijgen een keer per week een wasbeurt. Tico lost natuurlijke zeep en ontsmettingsmiddel op in water en spuit de bladeren, stammen en stengels daarmee schoon. Dit is een effectieve manier tegen ongedierte en bacteriën.
Helemaal organisch! Hij kiest bewust voor biologische producten om zijn planten in goede conditie te houden. Pesticides en andere chemische middelen zijn vergif voor mens en natuur. Tico gebruikt liever alternatieven die niet schadelijk zijn, zoals creoline, het sap van neembladeren en azijn.
Het is wel topsport hier op de plantage. Daarom is het een keer per week tijd voor een boost met mest. Die komt van Ronde Klip en is van geiten en kippen. Dan zijn er nog de tilapiavisjes in de regenbak. Die zorgen voor extra voedingsstoffen in het water. Tico hoorde ervan en heeft het uitgeprobeerd. Met succes! Het vissenvoer koopt hij in een dierenwinkel.
Water is cruciaal. Elke dag slurpt de plantage 500 liter water. Vanuit twee putten wordt grondwater naar een grote regenbak gepompt. De voorraad is genoeg om alle planten om de dag water te geven. Het putwater zelf is gratis, de brandstof voor de pomp een flinke kostenpost van 2500 gulden per maand.
Het water wordt vanuit de regenbak via een systeem van kraantjes, pijpen en slangen naar het land geleid. Dit is een tijdsintensief klusje. Kraantje open en het water stroomt in het kanaal naast een rij met gewassen. Dat vult zich in ongeveer tien minuten. Kraantje dicht, slang verlengen en verplaatsen en naar de volgende goot.
Tico heeft eerder een dripsysteem geprobeerd. Maar het putwater bevat veel kalk en daardoor raakten de slangen en drippers verstopt. Het gebeurde ongemerkt, een deel van de oogst ging verloren. Nu heeft hij het zelf in de hand en weet hij zeker dat zijn planten genoeg water krijgen.
Als boer kan ik eigenlijk alles zelf doen.
Kijken. Naar de grootte, de kleur. Voelen. De vrucht, het blad. Proeven. Zo bepaalt Tico het juiste moment om te oogsten. Niet te vroeg, niet te laat. Hij weet het meteen. Een zuurzak, mooi lichtgroen met stekels die ver uit elkaar staan. Een rijpe tros bananen. De zoete smaak van de kokosnoot. Hij plukt ze met de hand op een trapje of met een speciale fruitplukker.
Zuurzak is bijzonder geneeskrachtig.
Zo’n oude kokosnoot is de moeder van een nieuwe boom. Na twee, drie maanden in een bak met water, komt het kiemplantje tevoorschijn. Het piepjonge boompje gaat dan eerst in een emmer met aarde of meteen de grond in. Wat onder de grond groeit, neemt meer tijd. Zoete aardappel ongeveer twee maanden, cassave zeker drie, tot de stengel van de plant metershoog is.
Tico heeft bakbanen, ‘banana’, en bananen die je zo uit de hand kunt eten, ‘bakoba’. Nieuwe bananenboomspruiten ploppen spontaan op. Die hebben ruimte nodig. De oude bomen gaan daarom direct na de oogst tegen de vlakte.
Een banaan is zacht en zoet. Een gezond en smaakvol tussendoortje. Een bakbanaan is veel steviger en kun je beter niet rauw eten. Dat heeft te maken de hoeveelheid zetmeel die erin zit. Daardoor is deze variant minder goed verteerbaar. Bakbananen gaan dus eerst in de pan en eet je gebakken of gekookt. Ze zijn een prima vervanging van aardappelen of rijst.
Dan komt dat moment. Die verse groene blaadjes van de spinazie. Tico plukt ze, een voor een, en legt ze in een krat. Geconcentreerd, blaadje voor blaadje. Alleen het topje aan de lange sliert laat hij zitten. Zo blijft de steel in leven. Even voorzichtig aandrukken en dan kunnen de volle kratten in de laadbak van de pick-up.
Hòfi Sòrsaka levert wekelijks aan twee tot drie vaste afnemers. Die hebben ook cruiseschepen als klant. De geoogste groente en fruit kan zomaar dezelfde dag nog op het bord van een cruisetoerist liggen! Op zondag staat Tico op de markt in Barber en elke eerste zaterdag van de maand in Hòfi Kalebash. Hij verkoopt dan vooral bananen en kokosnoten, maar ook andere groentes en vruchten die hij op zaterdag kan oogsten.
Tico Serberie vindt het belangrijk dat kinderen leren hoe je groente en fruit teelt. “De ontwikkeling van een plant, de vruchten die aan een boom groeien. Dat is iets geweldigs. Je leert over de essentie van het leven.”
De toekomstige generaties zullen dan meer respect hebben voor de natuur én de ouderen in de samenleving. Dat is echt nodig. Die liefde voor elkaar. “Als je op jonge leeftijd leert voor planten en dieren te zorgen, kun je dat later ook voor mensen.”
Meer respect voor de natuur, dat is echt nodig
